Verlangen naar herhaling

“Geluk is het verlangen naar herhaling.”

Een paar jaar terug stuitte ik opeens op deze zin. Nota bene op de scheurkalender in de wc van de buren. Hij bleek afkomstig uit één van mijn favoriete boeken, De ondraaglijke lichtheid van het bestaan, van Milan Kundera.

De zin is bijzonder omdat je je meteen afvraagt: wat bedoelt de schrijver precies? Het klinkt als een pakkende levenswijsheid: geluk bestaat uit het niet steeds zoeken naar iets nieuws. Maar is dat ook zo? Natuurlijk wordt geen mens er gelukkig van om nooit een keer genoegen te nemen met herhaling. Maar betekent dit dat geluk alleen kan bestaan als je er niet meer naar verlangt nieuwe dingen mee te maken?

Ik pakte het boek erbij. De zin bleek op de scheurkalender behoorlijk uit zijn verband te zijn gerukt. Omdat de context er niet bij stond. Dit is de hele paragraaf:

Als Karenin geen hond was geweest, maar een mens, zou hij vast al lang tegen Tereza hebben gezegd: Hoor eens, ik baal ervan om elke dag met een croissant in mijn bek te lopen. Kun je niet iets nieuws voor me verzinnen? Die zin omvat de gehele verdoemenis van de mens. De mensentijd draait niet in een cirkel, maar snelt in een rechte lijn vooruit. Dat is de reden dat de mens niet gelukkig kan zijn, want geluk is het verlangen naar herhaling.

Kijk, nu komt de zin in een heel ander daglicht te staan. “Geluk is het verlangen naar herhaling” is geen aantrekkelijke levenswijsheid, maar een sombere constatering: wij mensen kunnen nooit op een onbevangen manier gelukkig zijn zoals een hond dat kan. Onze tijd snelt in een rechte lijn vooruit, en geluk kun je alleen ervaren als je tijd in een cirkel draait. Als alles zich steeds opnieuw herhaalt en jij daar bovendien naar verlangt.

Is het zo zwart-wit? Kundera schrijft een roman, hij speelt met taal, met deze tegenstelling. Voor de roman zou het niet fraai zijn als hij de tegenstelling meteen weg zou nuanceren.

Persoonlijk geloof ik best dat je als mens ook wat van deze circulaire tijd, van deze hondentijd kunt ervaren. En het geluk dat erbij hoort. Alleen moet je dat volgens mij niet op een gedwongen manier doen, zo van: nu ga ik eens verlangen naar herhaling. Toch, door onbevangen in het moment te leven, door je oordeel uit te zetten, kun je volgens mij een heel eind komen.

Sommige dingen herhalen zich nu eenmaal. Opstaan, ontbijten, de dag beginnen. En ‘s avonds weer richting je bed. Door aandacht aan deze alledaagse handelingen te besteden, kan het zomaar gebeuren dat je ze op een onbevangen, frisse manier meemaakt. Zo kun je van een handeling die zich dagelijks herhaalt misschien wel net zo blij worden als een hondje van de croissant die hij elke dag krijgt.

Geert Gordijn is journalist, maar ook een enorme levensgenieter.
Met een passie voor pure ontspanning en de overtuiging dat niets doen soms het beste is dat je kunt doen.
Geert deelt elke maand zijn kijk op “slow living”: onthaasten niet als uitzondering, maar als dagelijkse bezigheid.